Przed 81 laty, tj. 14 czerwca 1940 r. niemieckie władze skierowały z więzienia w Tarnowie do nowo powstałego hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz 728 osób - głównie młodych ludzi. Miało być ich 753, jednak 25 udało się uciec lub zostali wycofani. Byli to m.in. harcerze, gimnazjaliści i studenci, żołnierze kampanii wrześniowej '39, członkowie podziemnych organizacji niepodległościowych, którzy próbowali przedostać się na Węgry do powstającej tam Armii Polskiej oraz grupy Żydów i Romów. Dzień ten uznaje się za początek funkcjonowania obozu. Po przyjeździe na miejsce hitlerowcy bijąc więźniów zapędzili ich do pomieszczeń w podziemiach.

W latach 1940 - 1945 łącznie w obozie zostało zarejestrowanych ok. 405 tys. więźniów, z czego 270 tys. to mężczyźni. Według szacunków ok. 150 tys. stanowili Polacy; była to druga pod względem wielkości - po Żydach - grupa więźniów obozu. W KL Auschwitz zginęła co najmniej połowa z nich, a część po przeniesieniu do innych obozów.

Pierwotna nazwa święta brzmiała Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych. Zostało ono ustanowione uchwałą Sejmu z 8 czerwca 2006 r., która głosiła: "W 66. rocznicę przybycia w dniu 14 czerwca 1940 r. pierwszego transportu polskich więźniów politycznych do obozu koncentracyjnego Auschwitz Sejm Rzeczypospolitej Polskiej składa hołd pamięci wszystkim ofiarom nazistowskich zbrodni. Łączymy się w uczuciach ze słowami papieża Benedykta XVI o nauce, która dla przyszłości ludzkości płynie z miejsca, gdzie nienawiść do ludzi doszła do swych najdalszych granic". Dokument upamiętnia również posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, którzy w Auschwitz oddając życie, zakończyli swoją służbę. Byli to: Józef Bakon, Norbert Barlicki, Zygmunt Cardini, Dominik Dratwa, Gabriel Dubiel, Stanisław Dubois, Zygmunt Gardecki, ks. Stanisław Hałka, Zygmunt Jaźwiński, Klemens Kaczorowski, Ignacy Kalaga, Józef Karwan, Stanisław Kielak, Kazimierz Kierzkowski, Antoni Kordowski, Józefa Manaczyński, Antoni Mizera, Serwacy Niedbalski, Jan Nosal, Stanisław Nowak, Ludwik Piechoczek, Jerzy Pikulski, Zofia Praussowa, Roman Rybarski, Witold Staniszkis, Józef Steinhof, ks. Kazimierz Sykulski, Kazimierz Światopełk-Mirski, Władysław Tempka, Edwina Wagner.

Z inicjatywy poseł Lidii Staroń nazwa dnia została zmieniona na obecną cztery lata temu. "Sejm Rzeczypospolitej Polskiej ustanawia dzień 14 czerwca Narodowym Dniem Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady, a tym samym zmienia w imię prawdy historycznej ustanowioną uchwałą z dnia 8 czerwca 2006 r. nazwę Narodowego Dnia Pamięci Ofiar Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych". Sejm wezwał wówczas władze państwowe i samorządowe do podejmowania inicjatyw upamiętniających ofiary II wojny światowej, w szczególności niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych i niemieckich nazistowskich obozów zagłady, oraz polski wkład w walkę z niemiecką ideologią narodowego socjalizmu.